DE HAMER DREIGT OP EUROPA TE VALLEN

Voor WO I beslisten Europese landen wat er in de rest van de wereld gebeurde. Honderd jaar later beslist de rest van de wereld wat er in Europa gebeurt. Wat is er aan de hand?

De dertigjarige Europese broederoorlogen (WO I en II) putten Europa uit en degradeerden ons in de wereld. De bipolaire wereldorde was geboren waarbij de marxistische USSR en de kapitalistische VSA voortaan de dienst uitmaakten. Politiek, militair en economisch werden Europese landen ingekapseld in de kapitalistische dan wel de communistische invloedssfeer.

Met de ineenstorting van het criminele communisme in 1991 kwam daar een einde aan. Voortaan was er nog maar één supermacht, de VSA, die de lakens uitdeelde. De unipolaire wereldorde was geboren. Die volgde de Amerikaanse agenda van globalisering: multicultuur (sociaal), vrijhandel (economisch), democratie en nation building (politiek).

Daar kwam in schokken een einde aan. Het islamitisch terrorisme (sinds 2001) wees het socio-cultureel wereldbeeld van de VS radicaal af. De bankencrisis toonde de instabiliteit van het mondiale hyperkapitalisme aan. De opkomst van China bewees dat welvaart ook zonder democratie en markteconomie te realiseren was. De VSA begrijpen dat de unipolaire hegemonie voorbij is en we in een multipolaire wereldorde terechtgekomen zijn van meerdere machtscentra.

Dat verklaart waarom de VSA een radicale breuk lijken te maken met hun buitenlands beleid van de voorbije decennia. Maar de elites in Europa hebben dat blijkbaar nog niet door of willen die realiteit niet onder ogen zien. Zij houden vast aan de oude agenda van de VSA… maar zonder dat de VSA daar eigenlijk zelf nog in geloven. De gevolgen zijn ronduit desastreus.

Door de implosie van de USSR ontstond een machtsvacuüm in Oost-Europa dat ingevuld werd door de EU en de NAVO. Eerst in Georgië (2008) en vervolgens in Oekraïne (sinds 2014) toonde Rusland dat het zowel de middelen, de wil en de bereidheid heeft om wat het ziet als vitale belangen te verdedigen. Het Westen van zijn kant reageerde met economische sancties en 350 miljard euro militaire en financiële steun voor Oekraïne.

Dat heeft echter niets fundamenteels veranderd aan de realiteit op het slagveld. Dat bepaalt nu de politieke dynamiek. Daarom gaan de VSA in op Russische voorwaarden voor vredesonderhandelingen in Riyad: neutraliteit van Oekraïne en geen NAVO-lidmaatschap. De EU van zijn kant weigerde drie jaar lang enig diplomatiek instrument in te zetten en klaagt vervolgens dat het zelf niet aan de onderhandelingstafel zit. Tegelijk ging de EU met veel grootspraak voor niets anders dan de totale militaire overwinning en regime change in Rusland, zonder dat Europese landen bereid waren zelf soldaten te sturen. Zij bewezen met hun decennialange onderinvestering in Defensie bovendien dat ze ondanks de gezwollen retoriek van tanks die binnenkort in Brussel zouden staan, dat ze de Russische dreiging niet al te ernstig namen.

De VSA willen de factuur van hun buitenlandpolitiek in Oekraïne nu zoveel mogelijk naar de Europeanen doorschuiven, die dit nog eens dankbaar in ontvangst nemen ook. En passant stellen de VSA ook hun belangen inzake Oekraïense bodemrijkdommen en mineralen vrij, terwijl ook daar de EU er beteuterd naar staat te kijken. Om het helemaal af te maken, dreigen de VSA zelfs met een handelsoorlog en importtarieven van 25% voor goederen uit de EU, terwijl de ene na de andere Europese regeringsleider de spreekwoordelijke ring komt kussen in Washington. De EU van haar kant etaleert werkelijk grandioos haar onbenulligheid. EU-commissaris Kaja Kallas wordt zelfs niet ontvangen door de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken Marco Rubio.

De Europese elites zijn decennia geselecteerd, gevormd en gepromoot binnen een Atlantisch denkkader. Dat is niet gebaseerd op het vernis van gedeelde morele waarden, maar wel op het fundament van Amerikaanse belangen. En die belangen zijn niet per definitie die van Europese landen en omgekeerd. Het zogenaamde Vrije Westen uit de bipolaire wereld bestaat niet meer. De theoretische concepten van de unipolaire wereld, van Fukuyama (End of history) tot Huntington (Clash of civilizations), zijn compleet achterhaald en vormen geen leidraad voor de wereld van vandaag en al zeker niet voor die van morgen.

De Amerikanen aanvaarden de multipolaire realiteit en trekken daar de logische consequenties uit in hun buitenlands beleid. Het is hoog tijd dat we in Europa hetzelfde doen.

Of we het nu leuk vinden of niet, op één of andere manier moeten we vrede voor Oekraïne bekomen en een nieuwe veiligheidsarchitectuur vormgeven voor Europa. Dat veronderstelt op termijn een normalisering van relaties met Rusland, in het bijzonder op het vlak van handel en energie. Hoe langer we opgesloten blijven in de strategie van het verleden, hoe hoger de menselijke en financiële prijs wordt voor Oekraïne en voor ons. Ten tweede is investeren in onze eigen defensiecapaciteiten en -industrie is noodzakelijk en prioritair. Dit mag niet meer vanuit transatlantisch perspectief vertrekken maar moet uitmonden in een eurocentrische machtsbasis als voorwaarde voor geostrategische belangenverdediging. De manier waarmee Theo Francken kwispelstaartend meer Amerikaanse F-35’s wil bestellen is tekenend voor de impotentie van België. Tenslotte moeten we opnieuw Realpolitik leren denken en handelen, in plaats van het liberaal moralistisch en erg utopisch denken te blijven hanteren dat de EU zo kenmerkt.

In een multipolaire wereld zullen de VSA altijd een bondgenoot blijven, maar moet Europa vooral op eigen benen kunnen staan. Daarvoor is de EU helemaal niet het geschikte instrument, maar moeten we de soevereiniteit en de nationale dynamiek herstellen om tot een renaissance van onze Europese beschaving te komen.

Tom Vandendriessche

Europees Parlementslid